W miejcach turystycznych bez problemu porozumiemy się po angielsku lub niemiecku. Zawsze to jednak milej jak się do tambylca zwróci w jego ojczystym języku.
Język chorwacki należy do grupy języków południowo słowiańskich. Dzięki temu jest łatwy w zrozumieniu dla Polaków. Już po 2-3 dniach jesteśmy w stanie zrozumieć wiele słów i zwrotów. Melodyka jest prosta, pisownia fonetyczna jest zbliżona do polskiej, także będąc w Chorwacji nie czujemy się obco. Wiele słów pisze się tak jak je słyszymy a duża grupa zwrotów jest dla nas intuicyjnie zrozumiała. Słowa takie jak kava, ne znam, dovidenja nie wymagają tłumaczenia, ale możemy natrafić na pułapki językowe. Słowo chleb używa jedynie 12% Serbów mieszkających w Chorwacji, bo tutaj usłyszymy prędzej kruch.
Są również zupełnie niezrozumiałe dla nas słowa takie jak – vatrogasti - „staż pożarna” .
Niektórych słów nauczymy się już po kilku dniach, w sposób zupełnie naturalny jak choćby „hvala” – dziękuję czy „hvala lijepo” – dziękuje bardzo.
Na niektóre pułapki językowe należy szczególnie zwrócić uwagę:
- polako - powoli/spokojnie ( nie ma nic wspólnego z naszą narodowością)
- jos(josz) - jeszcze,jeszcz/więcej (mylnie odbierane jako -”już” w sensie “wystarczy”)
- prawo - prosto
- vredna żena - wierna żona
- pipa - to kran
- pedale - pagaje/wiosła
- pedalina - rower wodny
- ponoć - północ
- ja sam trudna - jestem w ciąży
- droga - narkotyk
- wyraz kurcze ma znacznie mocniejszy charakter niż w naszym języku
- a jak ktoś w czasie manewrów usłyszy od kejowego polako, polako, to znaczy wolniej/spokojniej !!! i proszę nie bić pana, że ma coś do polaków..:)
- Gospoda - Pani/kobieta
Wymowa liter jest zbliżona do polskiej a chorwackie litery č, š, ž wymawia się jak polskie cz, sz, ż
Pierwsze słowa, które powinno się poznać przed wyjazdem do Chorwacji
Dobro jutro!
Dosłownie znaczy "Dobry ranek!" Zwrot ten używamy w godzinach rannych oraz w ramach zdrowego rozsądku ;) np. do godz. 9.
Dobar dan!
Nasze tradycyjne, cześciowe, itp. "Dzień dobry!" używane jak polski odpowiednik.
Dobra večer!
To nie literówka. Chorwacki wieczór, jak wszystko co chorwackie i czarujące (w tym chorwackie kobiety), jest rodzaju żeńskiego :)
Bok!
Cześć/do zobaczenia.
Doviđenja!
Ni mniej, ni więcej od naszego "do widzenia".
Laku noć!
Odpowiada polskiemu "dobranoc!", używane wieczorem, niekoniecznie bezpośrednio przed udaniem się na spoczynek.
Hvala!
Choć jest rzeczownikiem, znaczy to samo co polskie "dziękuję" lub "dzięki". Zawsze brzmi dobrze.
Molim.
Oznacza "proszę", ale tylko, gdy prosi się kogoś o coś, oraz jako odpowiedź na "Hvala!"
Izvolite.
Drugie "proszę" ale używane, w sytuacjach np. "proszę za mną, zapraszam" lub wręczając coś komuś. W sklepie może też znaczyć "co podać?" lub "w czym mogę pomóc?"
Ja sam...
"Ja jestem...". Tutaj nie można opuścić "ja". Bez krępacji dodawaj do tego różne słówka (np. zawody, imiona itp.) w podstawowej formie - nie popełnisz błędu. Więcej o wyrażaniu własnego jestestwa później.
Oprostite...
Oznacza "przepraszam pana/panią/państwa...?" używane w celu zwrócenia na siebie uwagi.
Želim... / Hoću...
Zwyczajne "chcę". Wariant "hoću" może też pełnić pewną funkcję gramatyczną, więc na wszelki wypadek lepiej używać pierwszego wariantu wszędzie.
Koliko košta... ?
Podstawowe pytanie, czyli "ile kosztuje". Liczebniki będą później.
Ovo...
Odpowiada polskiemu "to". Bardzo przydatne, słowo wytrych, do użycia jak najbardziej z dwoma powyższymi zwrotami. :)
Słownik bez tłumaczenia:
|
ja |
ja |
my |
mi |
Pan
dobrze pomiędzy |
zašto
dobro izmedu |
Pierwsze pytania:
Na początek niezbędny zestaw pytań:
| Kiedy? | Kada? | ----------- | Wtedy. | Tada. |
| Gdzie? | Gdje? | Tam. | Tamo. | |
| Kto? | Tko? | On/ona/oni/one. | On/ona/oni/one. | |
| Ile? | Koliko? | Tyle. | Toliko. | |
| Dlaczego? | Zašto? | Dlatego, że... | Zato, što... | |
| Jak? | Kako? | Tak. | Tako. |
A teraz trochę słówek:
| Pan... | Gospodin... | ---------- | plaża | plaža |
| Pani... | Gospođa... | sklep | trgovina | |
| właściciel | vlasnik | targ | tržnica | |
| gospodarz | gazda | ulica | ulica | |
| gospodyni | gazdarica | plac | trg | |
| pokój | soba | aleja | aleja | |
| apartament | apartman | miejsce | mjesto | |
| kuchnia | kuhinja | poczta | pošta | |
| piętro | kat | telefon | telefon | |
| parter | prizemlje | kościół | crkva | |
| telewizor | televizor | turysta | izletnik | |
| radio | radio | pracownik | radnik | |
| wyposażenie | oprema | kelner | konobar | |
| zakwaterowanie | smještaj | cennik | cjenik |
Dialog “poznajmy się” :
# Bok, kako se zoveš?
# Ja sam Paweł. A ti, kako se zoveš ti?
# Ja se zovem Irina. Drago mi je. Odakle si?
# Nisam odavde, ja sam iz Poljske.
# Što radiš ovdje?
# Odmaram se.
# Odakle govoriš ovako dobro hrvatski?
# Ovako dobro? Hvala! Studiram kroatistiku u Varšavi.
# Dakle ti si još student...
# Jesam. Studiraš li također?
# Ne, ne studiram. Imam već posao. Radim u turizmu
Zwroty podstawowe:
Cześć.
Bok.
Jak się Pan/Pani miewa?
Kako ste?
Dobrze, dziękuję.
Dobro sam, hvala.
Jak się Pan/Pani nazywa?
Kako se zovete?
Nazywam się... .
Zovem se....
Miło cię poznać.
Drago mi je.
Proszę.
Molim.
Dziękuję.
Hvala.
Nie ma za co.
Nema na čemu.
Tak.
Da.
Nie.
Ne.
Przepraszam.
Oprostite.
Do widzenia.
Do viđenja.
Nie mówię [dobrze] po chorwacku.
Ne govorim (dobro) hrvatski.
Czy mówisz po angielsku?
Govorite li engleski?
Czy jest tu ktoś, kto mówi po angielsku?
Govori li ovdje netko engleski?
Pomocy!
Upomoć!
Dzień dobry.
Dobro jutro.
Dobry wieczór.
Dobra večer.
Dobranoc.
Laku noć.
Nie rozumiem.
Ne razumijem.
Gdzie jest toaleta?
Gdje se nalazi WC?
Kłopoty:
Proszę mnie zostawić.
Ostavite me na miru!
Proszę mnie nie dotykać.
Prestani me dirati!
Zadzwonię na policję.
Zvat ću policiju.
Policja!
Policija!
Stać! Złodziej!
Stanite! Lopov!
Potrzebuję pańskiej pomocy.
Trebam vašu pomoć.
Zgubiłem/Zgubiłam się.
Izgubio/izgubila sam se.
Zgubiłem torbę/torebkę.
Izgubio/izgubila sam torbu. Zgubiłem portfel.
zgubio/izgubila sam novčanik.
Źle się czuję.
Bolestan/bolesna sam.
Jestem ranny.
Povrijedio/povrijedila sam se.
Potrzebuję lekarza.
Treba mi doktor.
Czy mogę skorzystać z Pańskiego telefonu?
Mogu li se poslužiti telefonom?
Transport i kierunki:
Ile kosztuje bilet do...?
Koliko košta karta za...?
Poproszę jeden bilet do...
Molim vas, jednu kartu za...
Gdzie jedzie ten pociąg/autobus?
Kamo ide ovaj vlak/autobus?
Gdzie jest pociąg/autobus do...?
Gdje se nalazi vlak/autobus za..?
Czy ten pociąg/autobus zatrzymuje się w...?
Zaustavlja li se ovaj vlak/autobus u...?
Kiedy odjeżdża pociąg/autobus do...?
Kada polazi vlak/autobus za...?
Kiedy ten pociąg/autobus przyjedzie do...?
Kada stiže ovaj vlak/autobus u...?
Gdzie jest...?
Kojim putem mogu stići do...?
... dworzec kolejowy?
... željezničkog kolodvora?
...dworzec autobusowy?
... autobusnog kolodvora?
... lotnisko?
... zračne luke?
... schronisko młodzieżowe?
... hostela?
...hotel?
... hotela?
... ambasada?
... konzulata?
Może mi Pan/Pani pokazać na mapie?
Možete li mi pokazati na zemljovidu?
Taksówka!
Taksi!
Proszę mnie zawieźć do...
Molim Vas odvezite me do...
Ile kosztuje dojazd do...?
Koliko košta vožnja do...?
Proszę mnie tam zawieźć.
Molim vas, odvezite me tamo.
Hotel:
Czy są wolne pokoje?
Imate li slobodnih soba?
Ile kosztuje pokój jedno-/dwuosobowy?
Koliko košta soba za jednu osobu/dvije osobe?
Czy w pokoju jest...?
Ima li soba...?
...łazienka?
... kupaonicu?
...telefon?
... telefon?
OK, biorę to.
U redu, uzet ću je.
Zatrzymam się tu na... nocy.
Ostajem… noć(i).
O której godzinie jest śniadanie/kolacja?
Kada servirate doručak/večeru?
Czy może mnie Pan/Pani obudzić o...?
Možete li me probuditi u...?
Chcę się wymeldować.
Želim se odjaviti.
Pieniądze :
Czy akceptujecie...?
Mogu li platiti...?
Gdzie mogę wymienić pieniądze?
Gdje mogu razmijeniti novac?
Gdzie znajdę bankomat?
Gdje se nalazi bankomat?
Zakupy
Czy macie to w moim rozmiarze?
mate li ovo u mojoj veličini?
Ile to kosztuje?
Koliko košta ovo?
drogie
skupo
tanie
jeftino
Nie jestem zainteresowany/a.
Nisam zainteresiran/zainteresirana.
Dobrze, wezmę to.
U redu, uzet ću.
Jedzenie i picie :
Stolik dla jednej/dwóch osób proszę.
Molim Vas, stol za jednu osobu / dvije osobe.
Czy mogę prosić o menu?
Mogu li pogledati jelovnik?
Czy jest specjalność lokalna?
Poslužujete li mjesni specijalitet?
Jestem wegetarianem.
Ja sam vegetarijanac/vegetarijanka.
Chciałbym - Želim...
kurczak - piletinom
wołowina - govedinom
ryba - ribom
szynka - šunkom
kiełbasa -kobasicom
ser - sirom
jajka - jajima
sałatka - salatom
warzywa- povrće
owoce- voće
chleb - kruh
makaron - rezancima
ryż - rižom
Proszę szklankę...
Mogu li dobiti čašu...?
Proszę filiżankę...
Mogu li dobiti šalicu...?
Proszę butelkę...
Mogu li dobiti bocu...?
kawa
kave
herbata
čaja
sok
soka
woda (gazowana)
(gazirane) vode
piwo
pive
wino czerwone/białe
crnog/bijelog vina
Przepraszam (do kelnera/kelnerki).
Oprostite!
Było pyszne.
Bilo je ukusno.
Proszę o rachunek.
Račun, molim.
Czytaj więcej o chorwackich winach w artykule In Vino Veritas
Przydatne nazwy potraw w Chorwacji
Svježi sir – tłusty biały ser
Paški sir – twardy owczy ser – nazwa pochodzi od wyspy Pag
Burek – cienkie ciasto (jak na strudel) nadziewane serem – od sira
lub z mięsem – od mesa pieczone w piekarniku.
Ražnjići – szaszłyki
Lignje na žaru – kalmary z grilla
Pržene lignje – smażone kalmary
Punjene lignje – faszerowane kalmary
Pohano meso – mięso panierowane
Svinjetina s roštilja ili pečena – wieprzowina z grilla lub pieczona
Štrukli – gotowane w wodzie pierogi z serem z regionu Zagrzebia
Sarma – faszerowana kiszona kapusta
Kiseli kupus – kiszona kapusta
Kulen – kiełbasa zbliżona smakiem do salami
Specjały Slavonii to wędliny i kiełbasy
Kobasice – chorwackie kiełbasy
Janje – jagnięta
Odojak – małe prosiaki
Często są pieczone w całości na ruszcie lub na grillu
Konsultacja: Dubravko Vencl i Jozo ArabadžičObszerne fragmenty tego artykułu były wydrukowanew magazynie “Świat Podróże Kultura” w czerwcu 2007 roku.
Importerem i dystrybutorem win chorwackich w Polsce jest firma Guccio Domagoj
Potrzebuję...
Trebam...
... pasty do zębów.
... pastu za zube.
... szczoteczki do zębów.
... četkicu za zube.
... tamponów.
... tampone.
... mydła.
... sapun.
... szamponu.
... šampon.
... środka przeciwbólowego.
... lijek za bolove.
... lekarstwa na przeziębienie.
... lijek za prehladu.
... maszynki do golenia.
... britvicu.
... baterii.
... baterije.
...parasolki.
... kišobran.
... pocztówki.
... razglednicu.
... znaczków.
... poštanske marke.
...długopisu.
... penkalu.
... gazety po angielsku.
... novine na engleskom jeziku.
Menu w konobie
Przystawki zimne / Hladna predjela
prsut - dalmatyńska wędlina wędzona miesiącami w dymie i na wietrze
paski sir - słony owczy ser z wyspy Pag; owce żywią się tu ziołami stąd nietypowy smak sera
salata od hobotnice - sałatka z ośmiornicy
Przystawki ciepłe / Topla predjela
rizot od skampi - rizotto z homarców
crni rizot (od sipe) - czarne rizotto (z mątwy)
njoki - kluseczki a la nasze kopytka
pohani sir - ser panierowany
Dana główne / Glavna jela
Plodovi mora / Owoce morza
Glavonosci / Głowonogi
Lignje / Kalmary
Hobotnica, Mahuni / Ośmiornica, rodzaj ośmiornicy o małych rozmiarach
Ribe / Ryby - rybe naczęściej przyżądza się smażąc lub grilując a następnie polewa się oliwą z oliwek, posypuje świeżo siekanym czosnkiem i pietruszką
Tuna / Tuńczyk
Losos / Łosoś
Orada
Morski pas / Rekin
Bakalar / Dorsz
Gavuni - małe rybki często panierowane lub smażone i jedzone w całości z solą
Skoljke / Małże - bardzo częste zatrucia ważne gdzie łowione i czy świeże
Rodzaje dostępnych małży: Dagnje, Mule, Grompi
Skampi / Homarce - najczęściej podawane w całości- je się mięso z części odwlokowej po wydobyciu go ze skorupki, jest ono białe miękkie i delikatne; jemy rękami!
Jastog / Homar
Kozice - krewetki
Teletina / Cielęcina
Janjetina / Jagnięcina
Piletina / Mięso z kurczaka
Raznijci / Szaszłyki
Cevapcici
Pasticada
Krumpir sa blitvom - ziemniaki z blitvą- rodzajem zielonych liści które po ugotowaniu wyglądają i smakuja poobnie do szpinaku liściastego
Sposoby przygotowywania potraw:
kuhani - gotowane
pržena -smażone
na buzaru/buzara – w formie gulaszu
na rostilju – z grilla
ispod peke -pieczone pod “pokrywką” , to tradycyjna metoda Chorwacka przygotownia potraw na węglu drzewnym
Napoje / Picia
Zestoka picia / Napoje wysokoprocentowe
Rakija - chorwacja wódka (Vodka)
Rodzaje wódek: Orahovica (orzechówka), Rogacica (z owoców drzewa chlebowego), Travarica (ze specjalnym gatunkiem mocno aromatycznej trawy), Sljivovica (śliwowica), początek jesieni w Dolinie Neretwy i okolicach Ploce, Opuzen to raj dla miłośników domowej roboty wódek owocowych: wiśniówki, morelówki, pomarańczówki itd.
Pelinkovac - likier ziołowy
Maraschino - likier ze specjalnego gatunku wiśni- produkt regionalny z Zadaru
Wino wytrawne, słodkie, czerwone, biełe / Vino suho, sladko, crno, bijelo
Grasevina - popularne biełe wino obiadowe
Dingać - dobre czerwone wino wytrawne z półwyspu Peljesac
Prosek - słodkie wino deserowe o rodzynkowym kolorze. Proszek bez problemu można kupić w sklepie - najlepszy Dijoklecijan.
Pivo / Piwo
Toceno pivo / Piwo lane
Karlovacko i Ozujsko - najbardziej popularne chorwackie piwa
Czego spróbować- już niekoniecznie w restauracji
Blitva – potrawa podawana sama lub z ziemniakami, Blitva, to kuzynka szpinaku jednak o zupełnie innym smaku. Blitva, to mangold, kapusta rzymska lub burak szpinakowy.
Ajvar – przecier na bazie papryki
Burek – tradycyjne bułeczki z ciasta tak, cienkiego że aż przeźroczystego ala francuskiego, nadziewane mięsem lub serem
Karczochy – pyszne sezonowe danie, servowane z nadzieniem
Lepinja - niewielki okrągły chleb
Maslinovo ulje - oliwa z oliwek - najlepsza jest oczywiście ta domowa, tłoczona w tradycyjnych młynach
Smokve - świeże figi -najlepsze prosto z drzewa są słodkie, miękkie, o intensywnej czerwonej barwie miąższu. Przy zbieraniu swieżych fig nalezy uważac na biały lepki sok który może na dobre poplamic ubrania. W upały polecamy zebrac swieże figi z drzewa i wstawić na około godzinę do lodówki- mniam
